Een bunker. Kelders. Of 5 meter dik beton. Wat zit er onder de stadstuin?
Het kantoor was niet moeders mooiste.
Het lijkt er op dat in 2027 de bouw start van woningen op het KPN-terrein. Wyckerpoort groeit dan 340 woningen groter. En na jaren van raadselen komt er ook antwoord op de vraag: wat zit hier eigenlijk onder de grond?
Het is september 1980. Met het bekende feestgedruis opent het Nederlandse telefoonbedrijf PTT (nu KPN) een nieuw districtskantoor in Maastricht. Architect Boosten heeft voor het terrein tussen de stadstraverse van de A2 en de woningen aan de singel een massief blok ontworpen. Rondingen op de hoeken moeten de kolos een vriendelijker uitstraling geven maar het ontwerp zal nooit in aanmerking komen voor welke architectuurprijs dan ook.
In 2001 beslist de KPN-top dat het kantoor niet meer nodig is. Jarenlang wordt een koper gezocht voor het kantoor maar niet gevonden. Daarna worden allerlei plannen ontwikkeld om het kantoor te vervangen door woningen. Pas in 2008 gaat de (sloop)kogel door de KPN-kerk: het kantoor wordt afgebroken.
Appel en een ei
De sloop in 2008 zorgt voor overlast en stopt na klachten van de buurt als de afbraak tot pakweg 2 meter onder het maaiveld is gevorderd. Het terrein ligt daarna jaren braak en alle bouwplannen van projectontwikkelaars sneuvelen.
Rond 2017 gaat de toenmalige eigenaar failliet. De Belgische projectontwikkelaar ViRix uit Kontich koopt het terrein uit het faillissement. Naar verluidt voor de spreekwoordelijke combinatie van een appel en een ei.
De Belgen gaan aan de slag en proberen samen met de collega’s van Ballast Nedam een plan uit te werken. Dat lukt niet. ViRix koopt de partner uit en probeert het tot 2023 solo. Uiteindelijk wordt in Maastricht een nieuwe partner gevonden: 3W. Het is een partij die de Maastrichtse mores kent en het nieuwe team tilt een bouwplan van de grond.
Drie mogelijke antwoorden
Maar sinds de rumoerige en stoffige sloop in 2008 blijft in Wyckerpoort de vraag rondzingen welke restanten van het KPN-gebouw in de grond zijn achtergebleven. De antwoorden zingen ook rond in 3 verschillende varianten:
Variant 1
Deze versie duikt voorjaar 2025 op in de wijkkrant van Wittevrouwenveld. Het zou gaan om een atoomschuilkelder. De oorsprong van deze variant ligt waarschijnlijk in de periode na de Tweede Wereldoorlog waarin de overheid een noodnet voor telefoon- en telexverkeer liet aanleggen voor haar communicatie in oorlogstijd.
Dit noodnet beschikte over bunkers op 23 plaatsen in Nederland waar 25 PTT-medewerkers het twee weken konden volhouden zonder hulp van buitenaf. De bunkers en het noodnet waren beschermd tegen de electromagnetische puls van een atoomexplosie.
Nooit gebouwd
Ook voor Maastricht was zo’n bunker voorzien. Maar volgens het rapport ‘In geval van nood. Erfgoed van de koude oorlog’ van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed is de bunker in Maastricht nooit gebouwd. Wel heeft de vroegere PTT-telefooncentrale in de Bernardusstraat een bunker zo blijkt uit berichten in De Limburger.
Bouwtekening uit 1979: Met (brom)fietsenkelder en zowaar de term ‘schuilkelder’.
De stadstuin staat op de laagste vloer die de slopers hebben bereikt.
Variant 2
Als dit antwoord op de vraag ‘wat zit hier nog in de grond?’ klopt, is dat goed nieuws voor de toekomstige bouwers want een stuk eenvoudiger op te ruimen dan de bunker van variant 1. Versie 2 spreekt namelijk van kelders onder de betonnen vloer waar nu de tuiniers van stadstuin De Greune Luiper hun groentebakken op hebben staan. Bouwtekeningen van het oude KPN-kantoor wijzen in de richting van kelders. De tekeningen vermelden namelijk een diepste vloerniveau van 5 meter onder het maaiveld. Dat is zo’n 3 meter dieper dan de huidige stadstuin-vloer.
Variant 3
Dit is de versie met het nachtmerrie-scenario voor de bouwers. Want dan zou er een 5 meter dikke betonplaat in de grond verborgen zitten. Die plaat zou zijn gestort om de opwaartse druk van het grondwater te weerstaan. Grondwater dat op deze plek een erfenis is van de Heugemer overlaat, een winterbedding die ooit werd gegraven om de stad te beschermen tegen overstromingen door de Maas. De overlaat tussen Heugem en de Griend fungeerde bij hoog water als extra bedding. Na de bouw van de stuw van Borgharen was de overlaat niet meer nodig en werd in de crisis-jaren 30 van de vorige eeuw gedempt als werkverschaffing.
Mail ons, we horen het graag als jij meer weet.
De ondergrond van de stadstuin laat amper water door. Als het flink regent staat de tuin onder water.